Is spiritualiteit veilig? Emotioneel, geestelijk, fysiek? Wat betekent ‘veilig’? Is iets veilig als er niets gebeurt, als er niets verandert? En wat als er wel iets verandert? Een verandering is het verschil tussen een begintoestand en een andere toestand of staat. Wie bepaalt of die verandering goed of slecht is?
Dit artikel gaat over diverse aspecten van menselijke veranderingsprocessen. Over wat in de weg kan staan aan (transformatieve) begeleide veranderingsprocessen. Over Maatstaven voor Objectieve en Subjectieve Veiligheid. Over Weerstand. Over Seks en Schaduwkanten.
Verandering/Transformatie
Verandering is het uitgangspunt in zelfonderzoek. Iemand kan bijvoorbeeld niet met zijn of haar jeugd in het reine komen. De verandering is dan de staat bereiken waar er mee in het reine is gekomen.
Dat veranderingsproces kan korter of langer duren. Of tussentijds stoppen.
Het doel van de verandering zal over het algemeen als veilig worden beschouwd:
- vrede,
- rust,
- blijheid,
- zelfvertrouwen,
- zelfverwezenlijking,
- ‘verlichting’
- minder angst
Maar… de weg naar dat doel lijkt dat meestal niet.
Velen halen dan ook niet het einde van het veranderingsproces.
Waarom is dat zo? Waarom ervaren we het als onveilig en roept het vele angsten op om een verandering te ondergaan? Een verandering waar we vooraf direct voor zouden tekenen?
Ik noem drie hoofdredenen. Daarnaast zal ik nog wat andere aspecten behandelen.
- De Aard van Verandering.
- Emoties en Angsten
- De aangeleerde vertaling van interne ‘lichaamssensaties’ in emoties en angst.
- De betekenis die we aan die emoties en angst geven.
- De Aard van Schaduwkanten
- Andere Aspecten, waaronder
- Vertrouwen en
- Weerstand
De Aard van Verandering
We denken te weten hoe ons leven er uit zal zien na de verandering.
We gaan er al snel vanuit dat alles hetzelfde blijft, maar dan met een andere gemoedstoestand.
Maar dat kan niet.
De keuzes die je ooit hebt gemaakt waren namelijk een direct gevolg van je wereldbeeld op het moment dat je ze maakte. En die hebben mede geleid tot de wil om nu te veranderen.
Wanneer je verandert zullen je keuzes anders zijn. Ook in retroperspectief.
Dat heeft consequenties voor bestaande situaties.
Het is onmogelijk om de wereld te veranderen. Je kunt alleen jezelf veranderen. Anders handelen, anders denken en anders naar de wereld kijken.
Daar passen andere invullingen van je leven bij.
Op elk van de vier gebieden waarop je leven zich afspeelt zullen bij een fundamenteel veranderingsproces evenzo fundamentele veranderingen optreden:
- Lokatie (waar en hoe je woont),
- Familie/Sociale verbanden,
- Liefde/Seks/Relatie en
- Werk/Financiën.
De potentiële angst die een verandering oplevert en de verwachte of daadwerkelijke reacties van ‘medespelers’ maken dat velen afhaken in het veranderingsproces.
Veranderingen worden tevens eerder niet dan wel gewaardeerd door je medespelers in die gebieden.
Ik ken het schrijnende voorbeeld van een man die zijn vrouw verbood naar een psycholoog te gaan. Wegens de angst dat de vrouw bij hem weg zou gaan na wat sessies.
Emoties en Angst
De tweede hoofdreden waarom we een verandering als onveilig ervaren is dat we emoties vaak verkeerd vertalen.
Het zit diep in je systeem. De gedachtes die horen bij bepaalde interne lichaamssensaties zijn zo ‘waar’ voor jou. De vele hormonen helpen mee om het je volledig echt te laten voelen in je lichaam.
Bijvoorbeeld is de ‘adrenaline vertaling’ van heel veel mensen boosheid. Met daarbij de overtuiging: ‘Ik ben boos dus ik heb gelijk!’ Met alle oordelen die daar bij horen over een of meerdere anderen.
De standaardvertaling van verdriet is: “Mij is iets aan gedaan!” Met alle oordelen die daar bij horen over een of meerdere anderen.
Hoewel die gevoelens in het dagelijks leven voor velen als ‘normaal’ worden ervaren, mogen ze misschien niet in het zelfgekozen veranderingsproces voorkomen. Vooral niet als ze lijken te worden veroorzaakt door dat proces.
Er is je inderdaad ooit iets aangedaan voor kortere of langere tijd. Het is terecht dat je daarop boos bent of daarom verdrietig bent. En dat je angst voelt voor een herhaling daarvan.
Je bent ervan overtuigd dat je emoties en de ‘waarschuwingen van je angst’ er voor zorgen dat het niet meer gebeurt.
En inderdaad, misschien heeft dat je ooit gered.
Misschien heeft het ervoor gezorgd dat je ermee om kon gaan.
Maar dat hoeft (al lang) niet meer.
Je projecteert een vroegere nare of schadelijke situatie op situaties en mensen van nu. Maar deze mensen zijn niet die mensen van toen en er gaat niet hetzelfde gebeuren als toen. Je bent niet meer onmachtig als een kind. Je bent volwassen. En toch voel je nog steeds hetzelfde.
Negen van de tien keer is dat niet wegens iets wat nu gebeurt, hoewel je daarvan bent overtuigd, maar wegens wat je ooit is aangedaan.
Een veranderingsproces dat dergelijke emoties, angsten en overtuigingen oproept is per definitie ‘onveilig’. Want die angsten en emoties zijn ontstaan in een onveilige periode/situatie.
We zijn daarom geneigd een veranderingsproces dat raakt aan de oorspronkelijke oorzaken van onze pijn af te wijzen. Het veranderingsproces heeft de schijn tegen.
Andere Aspecten
Voordat we de belangrijkste reden voor de vroegtijdige beëindiging van een veranderingsproces behandelen, namelijk Schaduwkanten, wil ik met name nog twee aspecten van een begeleid veranderingsproces noemen: Vertrouwen en Weerstand.
Vertrouwen (Objectieve en Subjectieve Maatstaven van ‘Veiligheid’)
Een betrokken hulpverlener lijkt al snel op een gelijkwaardige ‘vriend(-in)’.
Het contact kan dan ook als persoonlijk overkomen voor de cliënt.
Maar dat is het niet.
De vragen die de hulpverlener stelt zijn niet vanuit een oordeel, maar om te helpen. En dat is moeilijker te begrijpen naarmate de benodigde verandering transformatief is.
Transformatief wil zeggen dat je identiteit (degene die je denkt te zijn) en identiteitsbevestigende zaken in het geding kunnen komen.
Je voelt je bijvoorbeeld dan al snel niet ‘gezien’, gehoord of zelfs onheus bejegend. Bijvoorbeeld dat je (weer) wat wordt aangedaan en het dus (weer) niet gaat lukken.
Kan er een vertrouwensband ontstaan in een per definitie ‘onveilig’ proces? Is dat nodig om daadwerkelijk (samen) wat te bereiken?
Uiteraard.
Die vertrouwensband is alleen mogelijk als het contact objectief én subjectief veilig is.
Is er een objectieve maatstaf voor veiligheid? Natuurlijk, die is te vinden in ons (straf-)rechtsysteem.
Verdere maatstaven zijn wel degelijk subjectief!
Wat de een als (voldoende) veilig beschouwd kan de ander als onveilig beschouwen en vice versa. Dit geldt overigens voor elk oordeel/elke bestempeling.
Als iemand mij iets vervelends aandoet… wacht… wat is vervelend? Wat ik vervelend kan noemen, bijvoorbeeld te lang vertellen over je werk, kan een ander juist heel interessant vinden. Voor jou kan het weer vervelend zijn als ik een mening geef over het hoofddoel van grote energiebedrijven (instandhouding van het bedrijf) terwijl je vriendin bij eentje werkt.
Hier een dramatisch voorbeeld rond subjectieve veiligheid:
Een man rijdt in een depressieve staat in zijn auto. Midden op een druk verkeersplein in een grote stad raakt hij een boom waarna de auto over de kop slaat.
Fietsers, automobilisten en voetgangers slaken kreten van ontzetting. Er begint een baby te huilen. Er wordt druk gebeld naar het alarmnummer.
Een aantal mannen neemt voorzichtig een kijkje bij de geplette auto.
Ze zien al snel dat er zonder de schaar van de brandweer niets valt te doen.
De man wordt uit de auto bevrijd en geopereerd.
Door zijn gedwongen rust, eerst in het ziekenhuis en toen thuis, komt hij tot het besef dat hij zijn leven in de verste verte niet leefde zoals hij het ooit voor zich had gezien. Of op zijn minst beseft dat verschillende aspecten van dat leven niet bij hem passen.
Hij begint zijn zelfonderzoek.
Het is niet altijd even makkelijk maar hij is standvastig.
Drie jaar later is hij bijna onherkenbaar voor degenen die hem voor het auto-ongeluk kenden.
Hij is van een piekerende, depressieve weifelaar een zelfbewuste man geworden, monter, opgewekt en rustig.
En dat alles door het auto ongeluk.
Terwijl we een auto-ongeluk nu niet precies als veilig bestempelen.
“Dus jij wilt een auto ongeluk veroorzaken bij je cliënten?”
Nee, integendeel. Ik wil dat auto ongeluk voorkomen.
Weerstand
Wanneer een of meerdere subjectieve maatstaven voor veiligheid wordt overschreden uit zich dat in weerstand.
Weerstand tegen verandering komt in twee soorten:
- de verwerkende weerstand – de tijdelijke vlucht of vecht neiging door meer of minder tegen te sputteren, maar door vasthoudendheid en doorzettingsvermogen leidend tot inzicht in, en erkenning van, dat deel van het Zelf.
- de afwerende weerstand – welke daadwerkelijk leidt tot vluchten en/of vechten en slechts de bevestiging van bestaande overtuigingen geeft. Deze weerstand kan ook leiden tot bevriezing of dissociatie.
De eerste biedt uitzicht op transformatie, de tweede voor dat deel van verandering (nog) niet. In de praktijk kan dezelfde persoon op verschillende prikkels beide soorten weerstand laten zien. Wanneer alleen nog de tweede weerstand naar voren komt is er geen basis om verder te gaan.
De weerstand hoort erbij. Zonder weerstand zal het proces niet leiden tot fundamentele veranderingen. De weerstand biedt de energie/brandstof die nodig is voor de transformatie op dat punt.
Er moet dus een unheimisch onderbuikgevoel, een soort ongemakkelijk gezeur zijn. Met voldoende zelfinzicht om te zien dat die gevoelens erbij horen.
Schaduwkanten
Nu over de belangrijkste reden voor de vroegtijdige beëindiging van een veranderingsproces: Schaduwkanten.
De door het strafrecht gedekte uitingen van ‘onderdrukte schaduwkanten’ (hierna: schaduwkanten) zien we dagelijks in het nieuws.
Niet door het strafrecht gedekte uitingen van schaduwkanten zien we veel vaker en zelfs continue overal waar mensen contact hebben. Op social media, op je werk, in je relatie, bij vrienden of in je familie. Of ze worden verborgen uitgeleefd ‘achter de deur’.
Zelfonderzoek leidt tot een diep besef van wie je bent en daar horen schaduwkanten bij. Of je het nu wil of niet. Als jij ontkent naar jezelf (in je eigen schriftje bijvoorbeeld) dat niets menselijks je vreemd is, dan is er geen transformatie mogelijk.
Comfortzone
Er wordt vaak gezegd dat je uit je comfortzone moet stappen om ‘verder’ te komen. Maar wie bepaalt je comfortzone? En wie bepaalt wanneer je erbuiten treedt? Het is uiteraard de ‘ik’, de persoon, dus jijzelf die je comfortzone bepaalt. En die bepaalt dus ook in hoeverre er buiten wordt getreden.
Dus kun je jezelf vertrouwen om te bepalen wanneer je uit je comfortzone bent? Nee. Tenzij…
… je een of meer van je schaduwkanten hebt gevonden.
Per definitie treedt je bij de eerste ‘uitleving’ daarvan uit je comfortzone. Anders waren het geen schaduwkanten.
Eigen kracht
Schaduwkanten naar boven halen is erg moeilijk. Het liefst zou ik hier een lijstje willen geven, maar het is onmogelijk omdat het zo persoonlijk is. Het zet je al snel op het verkeerde been.
In zijn algemeenheid kan ik wel zeggen dat het een groot deel uitmaakt van wie je bent. En dat de (onbewuste) onderdrukking mede voorkòmt dat je jezelf durft te laten zien. En het is niet moeilijk te zien dat ‘jezelf durven zijn’ krachtig is. De zelfbewuste man, de zelfbewuste vrouw.
Met andere woorden, schaduwkanten voorkomen dat je in je kracht komt te staan. De (angst-)projectie van schaduwkanten is de angst voor je eigen kracht.
‘Slecht’ Zijn
Het is moeilijk te erkennen en zelfs te herkennen dat je schaduwkanten hebt. Je bent al gauw geneigd te denken dat je dan slecht bent en misschien zelfs slechte dingen gaat doen.
Bovenal denk je dat je dan niet meer zult voldoen aan het beeld van anderen of liever gezegd aan ‘de waarheid van anderen.’
Dat is de set van normen en waarden van het sociale verband en de cultuur waarin je bent opgegroeid en/of waarin je nu leeft.
Voordat je denkt dat schaduwkanten alleen bestaan uit moord, doodslag, marteling en porno kan de behoefte aan contact, erkenning of liefde net zo goed een schaduwkant zijn.
En die onderdrukte ‘softe’ behoeftes uiten zich weer vaak via gedrag dat voortkomt uit de onderdrukking van andere schaduwkanten. Veelal oerinstincten.
Het valt buiten de scope van dit artikel om dit alles toe te lichten. Het komt uitgebreid in de 6e workshop van de cursus aan de orde.
Seks als middel van zelfonderzoek
Spirituele stromingen zijn wat de titel van deze paragraaf betreft in drie soorten in te delen:
- Stromingen die in openheid seks als middel voor zelfonderzoek gebruiken,
- Stromingen die weliswaar zelfonderzoek promoten, maar waar seks stiekem of onder ‘het mom van’ plaatsvindt. Waardoor allen vroeg of laat in de knoop komen met hun schaduwkanten.
- Stromingen die spiritualiteit (al dan niet bewust) gebruiken ter vermaak en als verdienmodel.
De bekendste ‘punt 1 stroming’ is Tantra.
Tantra heeft als basis de absolute openheid naar het Zelf. En het volledig leren kennen daarvan. Om van daaruit, en niet eerder, de absolute openheid naar en versmelting met ieder ander te kunnen bewerkstelligen. Het biedt daartoe diverse seksuele technieken om energie op te roepen en te gebruiken voor die (tijdelijke) versmelting.
Ook de Osho beweging biedt (nog steeds) in openheid ‘vrije seks’ aan ter ondersteuning van je zelfonderzoek, in diverse enclaves over de hele wereld.
Hoewel gerelateerd aan Tantra wil ik de boeken van David Deida en dan met name Seks als weg naar God nog apart noemen. Vooral omdat hij zo duidelijk de link van seks met zelfonderzoek aangeeft.
De derde stromingen zijn herkenbaar aan het gebrek aan het oproepen van verwerkende en/of afwerende weerstand, zoals eerder beschreven. Toch houdt ze dat niet tegen om de schijn van een veranderingsproces te bieden. Vele aanbieders zijn zich niet eens bewust daarvan.
(De tweede stromingen overtreden al snel de objectieve veiligheid door niet van tevoren het seksuele aspect aan te kondigen. Daar zijn voldoende voorbeelden van te vinden.)
De oorzaak van het Taboe op Seks
Ik heb wel eens een presentatie gehouden waarin ik een foto liet zien van een bebloed zwaard. Dat had wel wat impact, maar niet zoveel als de volgende foto. Een stijve penis.
Dagelijks worden bloedbaden beschreven of getoond in het nieuws, maar als het zelfde item een orgie zou verslaan waaraan iedereen vrijwillig meedoet dan…. ja wat dan? Schande!
En hoe komt dit nou? Dat wij als gehele mensheid, door politiek, religie en cultuur en media, een taboe op seks in stand houden?
Laten we eerst eens nagaan op wie dit taboe de meeste invloed heeft.
Op kinderen? Natuurlijk niet, die spelen geen rol in seks.
Op mannen? Misschien een beetje, maar het is algemeen geaccepteerd dat ze vrij en blij op zoek kunnen naar vrouwelijk seksueel gezelschap. En naaktkalenders kunnen bekijken in hun garages. Er bestaan nauwelijks taboes omtrent mannelijke seksualiteit richting vrouwen.
Op wie heeft het taboe op seks dan de grootste invloed? Op vrouwen? Dat moet dan wel als het niet op kinderen of mannen is. Waarom?
Om te voorkomen dat een vrouw zich ontwikkelt op haar enig machtsmiddel naar mannen. Namelijk haar monopolie op seks en verleiding)
Het taboe op seks en seksuele ontwikkeling is ontstaan door het systeem van de Heiligheid van de Monogame Relatie tot de Dood ons Scheidt.
Waarschijnlijk ooit ingesteld door machtige mannen en vrouwen en via Religies al snel verankerd in Politiek, Kunst, Cultuur en Media.
Vrouwen die zich wel ontwikkelen werden, en worden nog steeds, voor alles en nog wat uitgemaakt.
Zo lang werkt het al en zo succesvol, dat het doorbreken ervan voor veel mensen schaduwkanten zijn geworden.
Meisje vindt de man van haar dromen, jongetje vindt de vrouw van zijn dromen. En ze leven nog lang en gelukkig.
Een kindersprookje? Natuurlijk.
Bedacht om haar seksuele ontwikkeling te voorkomen. Dat gaat namelijk heel lastig met maar één man. Laat staan zonder vrouwen.
Ik zeg niet dat er geen verliefdheid kan zijn. Ik zeg niet dat er geen langdurige relatie kan bestaan.
Maar niet als verplicht en afgedwongen gegeven. Of tegen wil en dank in stand gehouden.
Liever spreek ik van partnerschap zolang er nog gezonde, nieuwe ervaringen en dus ontwikkelingen mogelijk zijn. Voor alle personen in die relatie. Meer hierover in het artikel Liefde, seks en relaties.
En dit taboe, deze geïndoctrineerde angst voor haar eigen kracht, die (ook letterlijk) hel en verdoemenis predikt over de ‘losbandige’ vrouw, deze angst voor haar eigen (!) seksualiteit voorkomt haar verdere ontwikkeling!
Voor velen is dit de Olifant in de Kamer in elk veranderingsproces: de Heiligheid van de (monogame) Relatie tot de Dood ons Scheidt. Het is het maagdenvlies dat als eerste doorbroken moet worden voor ze verder kan ontwikkelen.
Dit gezegd hebbende gaan we gewoon verder met (hopelijk) wat meer begrip voor het volgende.
(Voor de volledigheid wil ik nog het taboe op seksueel genot tussen mannen noemen.)
Schaduwkanten uitleven
Er zijn vele legale uitingsmogelijkheden van grotere of kleinere schaduwkanten. Denk bijvoorbeeld aan (vecht-)sport, verenigingen, de politiek of het bedrijfsleven. Maar… het is beperkt door de (interne) regels.
Er is weinig bewegingsruimte ook qua tijd en frequentie. En je moet het meestal wat verbloemen.
Waar kun je dan wel in een veilige omgeving schaduwkanten naar boven halen en uitleven?
Dat is in de intimiteitsvorm die bekend staat als BDSM. Het is de enige legale vorm waarin je al je schaduwkanten kunt leren kennen én ervaren.
De meest effectieve vorm van zelfonderzoek
In mijn optiek is je bloot geven en met seksualiteit bezig zijn een effectieve manier om:
- te ontdekken wat je niet van jezelf durft te laten zien,
- dit beetje bij beetje wel aan te gaan en
- te checken of je ontwikkeling bestendig is.
Oftewel in seksualiteit komen al je blokkades naar voren.
Omdat het zo sterk raakt aan schaduwkanten geeft het wegens de geprojecteerde angst geen gevoel van veiligheid.
Als anderen daar wel open over zijn zul je dat niet herkennen als veilig. Integendeel.
Lees het nog eens:
Als anderen daar wel open over zijn zul je dat niet herkennen als veilig.
Gelukkig zijn daar de waarborgen van ons (straf-)rechtsysteem. De uitoefening van BDSM met consent (daarover zo meer) is volkomen legaal.
En daarmee voldoet het aan de objectieve maatstaf voor veiligheid, namelijk ons (straf-)rechtssysteem.
Het in BDSM ingebedde consent systeem voldoet aan de subjectieve maatstaf van de cliënt. Consent is namelijk de Engelse term voor toestemming.
Wanneer je durft te stellen dat de meeste onhebbelijkheden en oude pijn voortkomen uit de categorische ontkenning van schaduwkanten en dus de ontkenning van het Zelf, en ik durf dat wel te stellen, dan is het de meest effectieve vorm van zelfonderzoek.
Tot slot
Wat ga je onthouden van dit artikel? Is er iets dat je raakte?
Wat riep de grootste angst op? Wat riep een spannend gevoel in je maag/buik op. Of wat leidde misschien zelfs tot misselijkheid of hoofdpijn?
Dáár zitten je blokkades.
Daar zit het energielek, de versplintering, de twijfel, de wanhoop, het uitstel, het onvermogen, de depressie, het middelengebruik.
Daar zitten de ondenkbare kansen op transformatie, daar zit het goud dat je zal laten schijnen, daar zit je mogelijkheid tot zelfverwezenlijking.
Daar zitten de paar dingen die je moet aanpakken. Meer niet. Alleen dat.
En de rest volgt vanzelf.
Ja het is zwaar, onmogelijk, ondenkbaar, onbestaanbaar.
Daar ga je het risico nemen alles te verliezen dat je denkt nodig te hebben.
Het zal je wereld op zijn kop zetten.
Maar dat is niet hetzelfde als het einde van je wereld.
Het kan het einde zijn van de ‘wereld’ die je dacht dat je was. En dat is precies wat ‘transformatie’ inhoudt.
En dat is dan alles. Het is niet meer en niet minder dan de start van een nieuw begin.
Mede naar aanleiding van dit artikel geven we nu ook de Cursus Spiritualiteit & Zelfonderzoek voor Gevorderden.
Je kunt meer vinden over het systeem van de Heiligheid van de Monogame Relatie tot de Dood ons Scheidt in dit interview met Johan.
